حتما تا به حال با عسل شکرک زده برخورد داشتهاید و پیش خودتان به اصالت آن عسل مشکوک شدهاید! شاید تا به حال پرسیدهاید چرا این عسل جامد شد؟ آیا هنوز هم میتوانم از آن استفاده کنم؟ چگونه عسل شکرک زده را به حالت اولش باز گردانم؟ چگونه از عسل نگهداری کنم تا دیگر شکرک نزند؟ تازه‌کالا میخواهد در یک مقاله به تمام سوالات شما پاسخ دهد؛ پس با ما همراه باشید!
شکرک زدن عسل به چه میگویند؟
عسل قندی مایع است، اما گاها دیده می‌شود که به فرم جامد در آمده (crystallization) یا به اصطلاح شکرک میزند. در چنین موقعیتی، گلوکز موجود در عسل به حالت بلوری و کریستالی در آمده و دانههای ریزی در عسل پدید آمده و به مرور سختتر از شیشه عسل جاری می‌شود.
در برخی از کشورها، عسل شکرک زده بیشتر طرفدار دارد؛ جرا که شکرک زدن عسل را به عنوان معیاری برای تخمین میزان طبیعی و خام بودن عسل، میشناسند. اگر چه این مورد میتواند اشتباه باشد و بلورهای بسیار بزرگ، نشاندهنده تغذیه زنبورهای عسل از شکر باشد. برای اطمینان میتوانید سایز بلورهای عسل خود را با سایز بلوهاری مقداری مربا مقایسه کنید.
چرا عسل شکرک میزند؟
عسل محلولی فوق اشباع است؛ بدین معنا که در یک مقدار کوچک از آب، قندهای زیادی حل شده است. در نتیجه شکرک زدن و بلوری شدن عسل با توجه به این میزان بالای قند موضوعی طبیعی است. عوامل مختلفی ممکن است منجر به شکرک زدن عسل شما بشود؛ از جمله:
- دمای محیط: عسل را نباید در دماهای پایینتر از 14 درجه سانتیگراد و در یخچال نگه دارید. اگر این اتفاق بیفتد، عسل چسبندگی خود را از دست داده و میزان سیالیت (روان بودن) آن نیز کم می‌شود.
- رطوبت: عسل استانهای شمالی به نسبت عسل دامنه زاگرس احتمال شکرک زدن بالاتری دارند؛ چرا؟ پاسخ این است که هر چقدر آب و رطوبتی که عسل درخود دارد بیشتر باشد، احتمال شکرک زدن عسل بالاتر است و به نسبت بلورهای بزرگ‌تری نیز ایجاد میکند.
- حضور عوامل خارجی در عسل: عسلهایی که در خود ناخالصیهایی مثلا گرده گل، چوب و موم دارند، به نسبت بیشتر از عسلهای فیلتر شده شکرک میزنند. به همین دلیل برخی از افراد شکرک زدن عسل را ملاکی برای خام و طبیعی بودن عسل قرار دادهاند.
- نوع گیاهی که عسل از آن به وجود آمده: شاید بپرسید نوع گیاه چه ربطی به شکرک زدن عسل دارد؟
باید گفت هر چقدر نسبت قند گلوکز به فروکتوز در عسلی بیشتر باشد، عسل به احتمال بالاتری شکرک خواهد زد. این نسبت گلوکز به فروکتوز در شهد گیاهان مختلف متفاوت است. مثلا اگر زنبور از گیاه اقاقیا تغذیه کند، به احتمال کمتر و اگر از گیاه پنبه یا آفتابگردان تغذیه کند، به احتمال بیشتری شکرک میزند.
آیا عسلی که شکرک میزند، تقلبی است؟
خیر؛ عسل مادهای غنی از قند است و در شرایط نامناسب شکرک میزند. نه میتوان گفت هر عسلی که شکرک میزند، تقلبی است و نه اینکه تنها عسل طبیعی شکرک میزند. هر عسلی چه طبیعی و چه تقلبی به علت شیرین بودن آن، ممکن است شکرک بزند.
- تفاوت شکرک عسل تقلبی و طبیعی: هنگامی که عسل طبیعی شکرک میزند، دانههای ریزی در بافت عسل ظاهر می‌شود که به مرور بیشتر شده، تا جایی که عسل کاملا سفت و جامد می‌شود. اما حتی در این زمان هم، برخلاف عسل تقلبی که کریستالهای درشت در آن تشکیل میشوند، بافت نرمی دارد و دانههای ریز آن روی زبان حس نمیشوند.
آیا میتوانم از عسل شکرک زده استفاده کنم؟
برخلاف تصور عموم مردم، عسل شکرک زده قابل استفاده است و فاسد نشده یا حتی خواص آن نیز از بین نرفته است. عسل تنها مادهی خوراکی است که هیچ وقت تاریخ انقضا آن نمیگذرد (اگر چه به رسم عادت، بر روی عسلهای شرکتی تاریخ انقضا آن دو سال پس از تولید است.).
عسل شکرک زده را به همان روشی که از عسل مایع استفاده میکنید، مصرف کنید. اگر چه برخی از افراد از قصد، عسل شکرک زده خریداری میکنند و به این حالت جامد عسل، به چشم یک مزیت نگاه میکنند. مثلا عسل جامد به علت اینکه چکه نمیکند، برای گرفتن لقمه مدرسه کودکان مناسبتر است.
چگونه شکرک عسل را برطرف کنم؟
بهترین کار این است که عسل را به همان صورت شکرک زده مصرف کنید و بدانید که شکرک، دشمن عسل نیست و امری کاملا طبیعی است. ولی اگر واقعا باید عسلی مایع داشته باشید، میتوانید به روش زیر عمل کنید:
- عسل را در ظرفی دربسته بریزید.
- ظرف عسل را در ظرف دیگری که با آب گرم 40 درجه سانتیگراد پر شده است، قرار دهید.
- مراقب باشید آب وارد ظرف عسل نشود.
- پس از یک ساعت ظرف را خارج کرده و عسل آن را خوب بهم بزنید تا یکدست شود.
- تادااا! عسل شما مثل روز اولش شده است!
در مورد برطرف کردن شکرک عسل، به بایدها و نبایدهای زیر عمل کنید:
- هیچ گاه عسل را مستقیم یا غیر مستقیم حرارت ندهید. این کار باعث از بین رفتن آنزیمهای مفید و خواص درمانی عسل می‌شود.
- برای رفع شکرک عسل را در مایکروویو قرار ندهید. مایکروویو عسل را بیش از حد و به صورت غیر یکنواخت گرم میکند.
- از افزودن مواد شیمیایی برای برطرف کردن شکرک عسل پرهیز کنید.
- عسل را در ظرفی شیشهای به بهترین شکل نگهداری کنید. ظرف شیشهای برای گرم کردن نیز مناسب است.
پیشگیری از شکرک زدن عسل
به نکات زیر در مورد نگهداری صحیح عسل، توجه کنید:
- سرما فرایند شکرک زدن عسل را تسریع میکند. عسل را به هیچ وجه در یخچال قرار ندهید و مطمئن باشید عسل خارج از یخچال، فاسد نمی‌شود.
- بهترین مکان برای نگهداری عسل، داخل یک کابینت در دمای اتاق (20 تا 25 درجه سانتیگراد) است.
- هنگامی که عسل را در ظرفی می‌ریزید، مطمئن شوید که راهی برای نفوذ آب و رطوبت باقی نگذاشتهاید.
- از قاشقی تمیز و خشک برای برداشتن عسل از ظرف استفاده کنید.
سخن پایانی
در این مقاله به طور کامل فرایند شکرک زدن عسل را بررسی کرده و راههایی برای پیشگیری و رفع آن پیشنهاد کردیم. شما هم اگر تجربه یا نکتهای در خصوص شکرک زدن عسل میدانید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول در مورد شکرک عسل
عسل شکرک زده را به حالت قبل برگردانیم یا به همان صورت شکرک زده مصرف کنیم؟
شکرک زدن عسل، روند رایج طبیعت است و تنها باعث تغییر ظاهر عسل می‌شود، نه خواص آن. اما عسل حرارت دیده خواص و آنزیمهای مفید خود را از دست میدهد. پس بهتر است عسل شکرک زده را بر سر سفرهتان بپذیرید.
آیا شکرک زدن عسل نشاندهنده طبیعی بودن آن است؟
خیر؛ شکرک زدن عسل میتواند نشانه نگهداری آن عسل در دمای پایین یا رطوبت بالا باشد؛ اما نشانه طبیعی بود آن عسل نیست. هر عسلی شکرک میزند. البته از آن جایی که ناخالصی در عسل خام بیشتر است، احتمال شکرک زدن عسل خام بیشتر است.
آیا عسل شکرک زده فاسد است؟
خیر؛ عسل شکرک زده از نظر کیفیتی هیچ مشکلی ندارد و کاملا قابل استفاده است.
چرا عسلهای شرکتی یا عسلهایی که در فروشگاهها هستند، شکرک نمیزنند؟
در برخی از مراکز تولید و بسته بندی عسل، عسل را تا دمای 45 درجه حرارت داده تا عسل روان‌تر و بسته بندی راحتتر شود. این کار جلوهای شفاف به عسل داده و مانع از رس بستن عسل می‌شود.
تا زمانی که دما کنترل شود، مشکلی ایجاد نمی‌شود؛ اما در صورتی که حرارتی بیش از دمای گفته شده به عسل داده شود، باعث از بین رفتن ارزش غذایی عسل می‌شود.
چرا عسل شکرک میزند؟
دلایل مختلفی ممکن است منجر به بلوری شدن قندهای موجود در عسل شود؛ مهمترین و عمده‌ترین دلیل هم به دمای پایین نگهداری عسل بازمیگردد. از دیگر دلایل میتوان به رطوبت بالا، نوع گیاه منبع شهد و میزان ناخالصی درون عسل اشاره کرد.
چگونه بفهمیم عسلی طبیعی است؟
شکرک زدن عسل به هیچ وجه معیار خوبی برای تشخیص عسل تقلبی از اصل نیست. تازه‌کالا در مقاله 12 روش تشخیص عسل طبیعی از تقلبی به طور کامل نحوه تشخیص عسل طبیعی از تقلبی را بیان کرده است.
