عسل نوعی مایع شیرین و غنی از مواد مغذی است که توسط زنبور عسل در کندو از شهد گلها تولید می‌شود. بیش از 320 نوع عسل در دنیا وجود دارد که از نظر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی ( رنگ، طعم، بو، ترکیبات شیمیایی) متفاوت هستند.
عسل نه تنها به عنوان یک ماده خوراکی استفاده می‌شود؛ بلکه از دوره عصر حجر و حدود 8000 سال پیش به عنوان یک درمانگر قوی و موثر به کار میرود. این ماده ضد التهاب، آنتی اکسیدان، ضد باکتری، ضد قارچ و ضد عفونی است و به صورت موضعی یا خوراکی کاربرد دارویی دارد.
اجزاء مغذی و غیرمغذی عسل
حدود 95 درصد از عسل را کربوهیدراتها از جمله فروکتوز و گلوکز تشکیل میدهد. دیگر ترکیبات موجود در عسل شامل پروتئین، ویتامینها، اسیدهای آمینه ضروری و غیر ضروری ، مواد معدنی و اسیدهای آلی است.
عسل شامل تمام ویتامینهای محلول در آب ازجمله ویتامین C، انواع آنتی اکسیدانها از جمله فلاونوئیدها و پلی فنولها میباشد. تقریبا 31 نوع ماده معدنی همانند فسفر، سدیم، کلسیم و… در عسل یافت شده است.
به طور کلی تحقیقات نشان دادهاند که این ترکیبات عسل دارای اثرات آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد تکثیری، ضد سرطانی و ضد متاستاتیک هستند.
یک سوال کلی: آیا عسل سالم است؟
عسل نسبت به سایر انواع قند و شیرینکنندهها به خاطر خواص ویژه آن برتری دارد، اما نکته قابل توجه این است که مانند هر ماده دیگری باید در حد معتدل و منطقی مصرف شود. در غیر این صورت باعث چاقی و دیگر مشکلات می‌شود.
نگاهی دقیقتر به اثرات عسل بر سلامتی
ترکیبات مغذی عسل به آن ویژگیهای منحصر به فردی میبخشند که باعث کاربرد درمانی گسترده آن در زمینههای مختلف شده است. در اینجا تنها به 13 مورد از این خواص فوقالعاده اشاره میکنیم.
1. عسل مادهای غنی از آنتی اکسیدان:
شاید تا به حال این اصطلاح بارها به گوشتان خورده باشد اما دقیقا ندانید که آنتی اکسیدان چیست؟
به طور خلاصه باید گفت آنتی اکسیدانها ترکیبات فعالی هستند که موجب از بین رفتن ترکیبات دیگری به نام رادیکالهای آزاد در سلولهای بدن ما میشوند. اهمیت این قضیه آن جایی معلوم می‌شود که این رادیکالهای آزاد به حال خود رها شده و باعث تخریب سلولهای ما شوند. این تخریبات آغازی هستند بر بیماریهایی از جمله سرطان، دیابت، بیماری‌های خود ایمنی و قلبی عروقی.
عسل نیز حاوی مقادیر خوبی از آنتی اکسیدانهایی به نام فلاونوئید و پلی فنولها میباشد. هر چه عسل تیرهتر باشد و مراحل تصفیه کمتری گذرانده باشد، مقادیر بالاتری آنتیاکسیدان دارد.
2. ضد باکتری و ضد قارچ و ضد عفونی:
عسل از گذشته‌های دور به عنوان آنتیبیوتیک به صورت موضعی و خوراکی کاربرد داشته است و در نتیجه این ویژگی آن مانع از عفونت زخم می‌شود. امروزه در پژوهشها دیده شده که عسل حداقل از رشد و تکثیر 60 گونه باکتری جلوگیری می‌کند.
3. ضد التهاب:
التهاب فرایندی طبیعی و مفید برای بهبود زخمها و بیماریها در بدن است. التهاب زمانی بد می‌شود که مزمن شده یا به صورت بیجا در بدن ایجاد شود.
رژیم غذایی در سطح التهاب بدن نقش مهمی را ایفا می‌کند. در صورتی که تعادل آن به سمت غذاهای طبیعی و ضدالتهابی مانند عسل برود، التهاب کاهش یافته و در صورتی که کفه ترازو به سمت غذاهای فراوری شده و قندهای سفید سنگینی کند، التهاب در بدن زیاد می‌شود که نتیجهای جز تخریب بافتها و افزایش عوامل اکسیدکننده ندارد.
4. ضد سرطان:
عسل به کمک عوامل آنتی اکسیدانی خود موجب پیشگیری از سرطان می‌شود. در واقع عسل ضدجهشزا بوده و به اصلاح پاسخهای ایمنی کمک می‌کند. شواهد نشان دادهاند خوردن عسل باعث تخفیف عوارض شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز می‌شود.
5. خونسازی:
عسل با ترکیبات مغذی و ویتامینهایی که در خود دارد، موجب تولید خون بهینه در بدن می‌شود.
6. درمان سرفه و گلودرد:
شاید تا به حال هنگام بیماری عسل را در آب گرم مخلوط کرده و نوش جان کرده باشید و تاثیر شگفت انگیز آن را در کاهش سرفه و گلودرد تجربه کرده باشید.
نکته جالب این است که این درمان خانگی مورد تایید سازمان جهانی بهداشت نیز میباشد و تاثیر آن در کاهش سرفههای شبانه، سرفههای ناشی از عفونت دستگاه تنفسی، برونشیت مزمن و آسم پذیرفته شده است.
پژوهشگران در چندین مطالعه نشان دادهاند تاثیر عسل بر سرفه کودکان بیشتر از داروی دیفن هیدرامین میباشد. اما باید توجه داشت دادن عسل به کودکان زیر یک سال ممنوع است؛ چرا که ریسک بوتولیسم نوزادی را با خود به همراه دارد.
7. مدیریت زخم و سوختگی:
عسل به درمان آسیبهای پوستی به ویژه سوختگیها و زخمهایی که پس از جراحی عفونی شده‌اند، کمک می‌کند. گفته می‌شود این شفابخشی عسل به خاصیت آنتی باکتریایی و ضد التهابی آن باز میگردد. عسل گلبولهای سفید را وادار می‌کند تا آبشارهای ترمیم بافت را فعال کنند. همچنین شواهدی مبنی بر موثر بودن عسل بر زخم پای دیابتی موجود است.
8. کنترل دیابت
عسل نه تنها در مدیریت دیابت و کنترل قند خون نقش دارد، بلکه باعث بهبود عارضههای متابولیک مرتبط با آن نیز می‌شود. ممکن است سوال بپرسید عسل که خود نوعی قند است، چگونه باعث کنترل دیابت می‌شود؟ به گفته کارشناسان تغذیه، عسل شاخص گلایسمی پایینی دارد؛ بدین معنا که با خوردن آن سریع قند خون بالا نمیرود. همچنین در دیابت نوع 2 عسل باعث کاهش سطح قند خون بیماران می‌شود.
9. بهبود آکنه و جوش پوستی:
همانطور که عسل موجب ترمیم پوست آسیب دیده می‌شود، عسل موجب پاکسازی و جوانسازی پوست نیز می‌شود. این کاربرد عسل به خاصیت آبرسانی، ضد التهابی، ضد باکتریایی و آنتی اکسیدانی آن باز میگردد. میتوانید مقداری عسل بر روی جوشهای زیرپوستی و آکنه بمالید و از نتایج آن لذت ببرید.
10. کاهش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی:
فلاونوئیدها، مونوفنولیکها و پلی فنولها آنتیاکسیدانهای موجود در عسل میباشند که از طریق مکانیسمهای مختلفی موجب کاهش خطر نارسایی قلبی عروقی میشوند. این اثرات محافظتی از قلب شامل پیشگیری از ایجاد لخته، پیشگیری از ایجاد پلاک در رگهای قلب (آترواسکلروز یا تصلب شرایین) و بهبود اتساع عروق کرونر قلب میباشد.
11. رفع مشکلات دستگاه گوارش:
عسل در شرایط مختلف دستگاه گوارش از جمله اختلالات دهان، یبوست، نفخ، سوء هاضمه، رهیدراتاسیون (آبرسانی) از طریق دهان، زخم معده ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری و اسهال ناشی از گاستروانتریت کاربرد درمانی دارد.
12. ماموریت عسل در دستگاه عصبی:
تاثیر عسل در دستگاه عصبی انسان چشمگیر است. عسل فعالیت ضد اضطراب، ضد درد، ضد التهاب، ضد تشنج، ضد افسردگی و آرامبخشی در مغز و اعصاب دارد. همچنین عسل با ترکیباتی که در خود دارد، باعث پیشگیری از اختلالات حافظه نیز می‌شود.
13. سایر اثرات:
علاوه بر موارد ذکر شده، عسل چندین اثر کلی و جزئی دیگر نیز با خود به همراه دارد:
- تقویت عمومی بدن
- تقویت سیستم ایمنی
- کاهش درد مفاصل
- مدیریت آلرژی به ویژه آلرژی فصلی
- بهبود پوست، مو و ناخن
- پیشگیری از پوسیدگی دندان
- و…
کاربرد عسل در موارد پزشکی:
عسل در حیطه پزشکی برای درمان طیف وسیعی از بیماریها و جراحات به صورت موضعی بر روی پوست یا به صورت خوراکی و یا مخلوط با دیگر داروها استفاده می‌شود. برخی از این آسیبها عبارتند از:
- سکسکه
- ضعف
- دندان درد در کودکان بزرگ‌تر از 1 سال
- اگزما و درماتیت، سوختگی، بریدگی و زخم
- سرفه و گلودرد
- آسم
- اختلالات خواب
- مشکلات بینایی
- زخم معده و سوزش معده
- اسهال و اسهال خونی
- استفراغ
- چاقی
- زردی
- آرتروز
لب کلام
همه ما عسل را به عنوان مایعی معجزهگر میشناسیم و از کودکی آموختهایم میتوانیم در درمان بسیاری از مشکلات بر این ماده طبیعی حساب باز کنیم. در جای جای اینترنت و مقالات، ادعاهای زیادی درباره فواید عسل مطرح شده است اما منابع این اطلاعات به درستی مشخص نیست و برای اطمینان به آنها به انجام مطالعات تکمیلی نیاز است. در این مقاله ما 13 مورد از خواص بالقوه عسل را به صورت خلاصه و مفید از منابعی معتبر بیان کردیم و امیدواریم نهایت استفاده را از آن ببرید.
سوالات متداول در مورد خواص عسل
از نظر طب سنتی عسل چه خواصی دارد؟
نظر طبیبان سنتی این است: عسل مادهای گرم الطبع است. درنتیجه این خاصیت ذاتی عسل، مشکلات فراوانی در بدن رفع میشوند. عسل به طور کلی باعث گشایش گرفتگیها و ناراحتیها در نقاط مختلف بدن می‌شود. باعث باز شدن عروق، تسکین درد مفاصل، تقویت معده، استحکام استخوان می‌شود و… .
فواید عسل برای مردان چیست؟
یک مطالعه در سال 2021 نشان داد عسل ممکن است در مردان بهبود نعوظ، افزایش تولید و طول عمر اسپرم و بهبود ترشح تستوسترون را به دنبال داشته باشد. با این وجود، برای نتیجهگیری به تحقیقات بیشتری نیازمندیم.
فواید عسل برای زنان چیست؟
اکثر زنان در زندگی‌شان عدم تعادل هورمونی را چه به صورت خفیف چه شدید در بدن خود تجربه میکنند. خوردن عسل به صورت روتین و روزانه میتواند به برقراری این تعادل کمک کند. همچنین عسل باعث کاهش ریسک عفونت ادراری می‌شود که در زنان مشکلی شایع است. به توصیه پزشکان سنتی عسل موجب کاهش درد در زمان عادت ماهانه نیز می‌شود.
خوردن یک قاشق غذاخوری عسل در روز چه تاثیراتی دارد؟
بهتر است در این موارد از توصیههای یک متخصص تغذیه پیروی کنید. اگر مصرف شما در حد اعتدال و با محدود کردن مصرف دیگر قندهای افزوده و تصفیه شده است، خوردن یک قاشق عسل در روز ایده خوبی است. اما اگر به دنبال کاهش وزن یا کنترل قند خون خود هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
کدام نوع عسل خواص بیشتری دارد؟
هر چه عسل مراحل تصفیه کمتری را طی کرده باشد، به نسبت دارای مواد مغذی بیشتری خواهد بود. درنتیجه شفابخشی بیشتری از خود نشان میدهد. عسل خام و تیره این ویژگیها را دارد.
آیا عسل ارگانیک بهتر از سایر عسلهاست؟
زمانی که به چیزی برچسب ارگانیک میزنند، به این معنا نیست که آن محصول سالم، بدون عارضه یا با کیفیت است. زنبورهای عسل ممکن است چندین کیلومتر پرواز کرده و از جایی که ذرهای علفکش و آفتکش به خود ندیده، بهره ببرند. بهترین راه این است که عسل را از منبعی معتبر خریداری کنید.
عسل شکرک زده خوب است یا بد؟
از آن جایی که این محصول درصد زیادی گلوکز دارد، هر عسلی ممکن است شکرک بزند یا به اصطلاح رس شود. در ابتدا باید گفت خوردن عسل شکرک زده بیخطر است. بهتر است عسل را در مکانی خنک و خارج از یخچال و دور از نور خورشید نگه دارید. با این حال حتی ممکن است پس از نگهداری مناسب، همچنان عسل در ظرف آن جامد شود. میتوانید با قرار دادن عسل در حمام آب گرم دوباره آن را مایع کنید.
آیا خوردن عسل میتواند با عوارض همراه باشد؟
خوردن عسل به عنوان دارو برای درمان آسیب ایمن و بیخطر است. با این حال به سه نکته در مورد عوارض احتمالی آن توجه کرد:
- از دادن عسل به نوزادان زیر 1 سال پرهیز کنید. چرا که با ریسک بالای ابتلا به بوتولیسم نوزادی همراه است.
- اگر فرد مبتلا به چاقی یا قند خون بالا و کنترل نشده است، بهتر است در مصرف عسل دقت کند.
- ممکن است فرد به گرده گل موجود در عسل واکنش آلرژی و حساسیت نشان دهد.
مصرف کدام دارو با عسل تداخل دارد؟
در حال حاضر مدرکی مبتنی بر تداخل عسل با سایر داروها موجود نیست.
آیا عسل موجب افزایش جریان خون می‌شود؟
بله؛ آنتی اکسیدانهای موجود در عسل به کمک قلب آمده و با افزایش جریان خون به قلب و کاهش احتمال لخته شدن خون، از قلب محافظت میکنند. همچنین عسل با افزایش جریان خون به پوست باعث تسریع التیام زخمها و سوختگیها می‌شود.
عسل در خود چه ویتامینها و مواد معدنی دارد؟
عسل منبع خوبی از ویتامینهای A، C، D، E و گروه B همچون تیامین (ب1)، ریبوفلاوین (ب2)، نیاسین (ب3) و پنتوتنیک‌اسید (ب5) است.
از مواد معدنی موجود در عسل میتوان به تمام مواد معدنی اصلی از جمله فسفر، سدیم، کلسیم، پتاسیم، گوگرد، منیزیم و کلر اشاره کرد.
آیا عسل موجب شادی می‌شود؟
عسل باعث ترشح سروتونین در بدن می‌شود که یک انتقال دهنده عصبی شادیآور و ضدافسردگی است.
خوردن عسل چه تاثیری بر کیفیت خواب دارد؟
سروتونینی که در بدن درنتیجه خوردن عسل ایجاد می‌شود، سپس به ملاتونین تبدیل می‌شود. ملاتونین هورمون تنظیم کیفیت و کمیت خواب است.
منابع
Honey and Health: A Review of Recent Clinical Research:
3 پاسخ
دستتون دردنکنه عسلتون خیلی خوبه
من عسل با آویشین خوردم گلودردم خوب شد
عسل به من کمک کرده تا خواب بهتری داشته باشم
سلام من عفونت ادراری داشتم، عسلتونو به صورت موضعی استفاده کردم خوب خوب شد. عالی هستین👏🏻👏🏻👏🏻